Historia walut
Większość z istniejących państw na świecie posiada swój własny pieniądz, swoją walutę, własne znaki pieniężne.
Na świecie istnieje ponad sto różnych walut. Jednak tylko niektóre z nich mają znaczenie poza krajem, w którym są emitowane. Obserwując ciekawe wydarzenia na rynku walutowym, warto poznać podstawowe fakty dotyczące wybranych, głównych aktorów światowego rynku: dolara, euro, jena, funta i franka szwajcarskiego. Większość z istniejących państw na świecie posiada swój własny pieniądz, swoją walutę, własne znaki pieniężne. Pieniądz wykorzystywany jest jako środek rozliczeniowy do regulowania płatności w danym kraju jak również ma zastosowanie przy rozliczeniu transakcji międzynarodowych. Poza tym pieniądz to miernik wartość.
Dolar (ang. dollar) to waluta wielu krajów świata. Dzieli się na 100 centów. Nazwa dolara - podobnie jak nazwa waluty Słowenii sprzed 1 stycznia 2007 - tolar, pochodzi od dawnej srebrnej monety – talara. Dolar został oficjalną jednostką monetarną Stanów Zjednoczonych w 1785 roku. Jednak zarówno samo słowo angielskie, jak i pieniądze o takiej nazwie istniały już wcześniej.
Na przełomie XV i XVI wieku w Europie nie było waluty mogącej pełnić funkcję pieniądza światowego. W I połowie XVI wieku w Czechach, koło miejscowości Jachymów, odkryto duże złoża srebra, z których zaczęto bić nowe monety. Ze względu na silną germanizację czeskich terenów, na monetach wybijano nazwę mennicy w języku niemieckim – Jachimstaler Münze. Od końcówki taler przyjęto nazwę monety, przekształcaną przez różne narodowości, na przykład w Polsce moneta nazywała się talar, a w Hiszpanii dollaro.
Po odkryciu pierwszych złóż srebra i złota w Ameryce, Hiszpania przeniosła część mennic na nowy kontynent, gdzie moneta stała się walutą podstawową w obu Amerykach. Walutę oznaczało się symbolem 8, ze względu na wartość monety – 1 dollaro było warte 8 reali. Ze względu na możliwość pomyłki z cyfrą 8, symbol zaczęto stylizować. Korzystano z zawijasa przypominającego literę S, z końcami połączonymi linią prostą. Symbol ten, pisany w sposób niedbały, wyewoluował w dzisiejszy znak dolara – $.
Jen (jap. 円 en?, jen, koło, krąg) – jednostka walutowa Japonii, kod walutowy według ISO 4217: JPY.
Jen (¥) to jedna z najważniejszych walut na świecie.
Kurs jena nie ma zbyt dużego znaczenia dla gospodarki Polski i innych krajów europejskich (znaczny wpływ ma co najwyżej na ceny elektroniki), jednak jest bardzo ważny w strefie Pacyfiku, a także istotny dla gospodarki Stanów Zjednoczonych.
Jen został wprowadzony w 1872 po rewolucji Meiji, zastąpił on dotychczasowy bardzo złożony system walutowy. Nowy, dziesiętny system był wzorowany na zachodnich systemach walutowych, 1 jen dzielił się na 100 senów i 1000 rinów (seny i riny zostały wycofane z obiegu w 1954). Nowa moneta była bita i okrągła (wzorem zachodnich monet), dotychczasowe monety w Japonii były odlewane i miały obły kształt. W 1885 Bank Japonii wyemitował pierwsze banknoty.
Początkowo jen miał być monetą złotą (1,5 grama), jednak szybko w obiegu znalazły się także monety srebrne. W 1897 r. parytet jena obniżono do 0,75 grama złota. W 1931 r. Japonia przeszła z systemu opartego na złocie na oparty na wartości aktywów banku centralnego.
W latach 1949-1971 jen był sztywno powiązany z dolarem: 1 USD = 360 JPY.
Funt szterling (ang. pound sterling, £), nieoficjalna nazwa funt brytyjski, kod międzynarodowy GBP – oficjalna jednostka monetarna w Wielkiej Brytanii.
Szterling został wprowadzony do obiegu przez angielskiego króla Henryka II w 1158 i był wymienialny na srebro. W 1816 zmieniono wymienialność funta ze srebra na złoto i utrzymywano ją do 1914. W tym czasie kurs funta utrzymywał się na poziomie około 4,9 $ za 1 £. W roku 1926 powrócono do wymienialności na złoto, jednak w tym czasie w obiegu nie były już używane złote monety, a banknoty, które można było wymieniać na sztaby złota. System waluty sztabowo-złotej został ostatecznie porzucony 21 września 1931 podczas wielkiego kryzysu. Po wycofaniu się z systemu waluty złotej funt został zdewaluowany o 20%. Funt stał się całkowicie wymienialny w 1946, co było warunkiem udzielenia 3,75 miliarda dolarów pożyczki przez Stany Zjednoczone. Po wycofaniu się z powiązania funta ze złotem próbowano ustabilizować kurs waluty poprzez związanie wartości funta z innymi walutami począwszy od amerykańskiego dolara. Jednak próby były nieudane co pociągnęło za sobą 30% dewaluację w 1949.
W połowie lat 60. wystąpiła kolejna presja na obniżenie wartości waluty. W 1966 w obliczu spadającego kursu waluty rząd brytyjski wprowadził restrykcyjne ograniczenia dewizowe. Jednym z nich był zakaz wywozu przez turystów z kraju więcej niż 50 funtów (zniesiony w 1970). W tym czasie, w listopadzie 1967 funt został zdewaluowany o 14,3% do poziomu 2,41 dolara. W 1976 nastąpił kolejny kryzys. Kurs funta spadł w stosunku do dolara do poziomu 1,57 i Wielka Brytania była zmuszona zaciągnąć pożyczkę w MFW w wysokości 2,3 miliarda funtów. Najniższy historyczny kurs funt osiągnął w lutym 1985, gdy za funta można było otrzymać jedynie 1,05 dolara.
W 1988 rząd Margaret Thatcher zdecydował się związać funta z marką niemiecką, a w 1990 włączono go do systemu ERM z kursem do niemieckiej marki na poziomie około 2,90 marki za funt. Już w 1992 funt został zmuszony do opuszczenia systemu po tzw. Czarnej Środzie (16 września) kiedy to grupa spekulantów z George’em Sorosem na czele przeprowadziła spekulacyjny atak na funta, który Sorosowi przyniósł zysk przeszło miliarda dolarów, a funtowi spadek wartości o 25% w ciągu kilku dni.
Frank szwajcarski – waluta Szwajcarii i Liechtensteinu, oznaczenie według ISO 4217: CHF (z łac. Confœderatio Helvetica Franc). Jeden frank szwajcarski dzieli się na 100 centymów (według nazewnictwa francuskiego – fr. centimes) lub 100 rappenów (określanych tak w części niemieckojęzycznej – niem. Rappen). Jest jedną z podstawowych walut wymienialnych świata, obok euro, dolara, jena i funta.
Do roku 1967 monety o nominałach ½, 1, 2 i 5 franków były wykonane ze srebra; od roku 1968 zaprzestano bicia srebrnych monet obiegowych. Banknoty występują w nominałach 10, 20, 50, 100, 200 i 1000 franków.
Od kwietnia 2016 do 2019 Szwajcarski Bank Narodowy stopniowo wprowadza do obiegu nowe banknoty utrzymujące wysokie standardy bezpieczeństwa i trudne do sfałszowania.
Euro, ευρώ, евро (znak: €, kod ISO 4217: EUR) – nazwa wspólnej europejskiej waluty wprowadzonej w miejsce walut krajowych. W formie gotówkowej walutę euro wprowadzono do obiegu dnia 1 stycznia 2002 roku.
Euro jest prawnym środkiem płatniczym w 19 państwach tworzących w Unii Europejskiej strefę euro a obejmującą swym obszarem około 338,6 mln[4] Europejczyków.
Waluta euro używana jest także w 11 krajach i terytoriach nienależących do UE (Watykanie, Monako, San Marino, Andorze, Kosowie, Czarnogórze) oraz we francuskich posiadłościach na Atlantyku i Oceanie Indyjskim i w brytyjskich bazach wojskowych na Cyprze.
Strefa euro (Euroland, Euroobszar, obszar euro) jest tworzącą unię walutową wspólną przestrzenią unijnych państw, które wprowadziły euro jako swoją walutę, gdzie Europejski Bank Centralny prowadzi niezależną politykę pieniężną.
Wraz z obiegiem ponad 751 miliardów euro jest walutą o najwyższej wartości gotówkowej w świecie. Na euro przypada 27% światowych rezerw walutowych.
Pierwsze plany utworzenia Unii Walutowej pojawiły się już w latach 60. XX wieku, lecz dopiero w latach 70. opracowano plan wprowadzenia wspólnej waluty, a w 1979 roku powstał Europejski System Walutowy. W 1986 ECU zostało trzecią walutą na świecie, w której emitowano obligacje międzynarodowe.
Genezy euro jako jednolitej waluty Unii Europejskiej należy szukać w historii Unii Europejskiej oraz w historii światowej gospodarki. Z jednej strony, w 1968 roku nastąpiła realna integracja gospodarcza w postaci unii celnej, z drugiej strony upadek systemu kursu walutowego doprowadził do zbyt mocno zmieniających się kursów walut, który w opinii polityków osłabiał handel.
W 1970 roku po raz pierwszy została skonkretyzowana idea europejskiej unii walutowej. W tak zwanym planie Wernera, luksemburski premier Pierre Werner wypracował wraz z ekspertami Unii Gospodarczej i Walutowej, ideę jednolitej waluty. Projekt ten poniósł fiasko z powodu upadku systemu z Bretton Woods. Ostateczna decyzja o utworzeniu wspólnej waluty Unii Europejskiej zapadła w ramach traktatu z Maastricht, który powoływał do życia Unię Gospodarczą i Walutową.
W grudniu roku 1995 w Madrycie wspólnej walucie nadano nazwę euro. Ustanowiono też system TARGET – system automatycznych przeliczeń walut narodowych na euro.
1 stycznia 1999 roku nastąpiła inauguracja euro w transakcjach bezgotówkowych w 11 krajach (bez Grecji), a od 1 stycznia 2002 wprowadzono tę walutę w formie gotówkowej w dwunastu państwach UE (oprócz Wielkiej Brytanii, Szwecji i Danii). 1 lipca 2002 ostatecznie wycofano z obiegu waluty narodowe 12 państw, które przystąpiły do strefy euro. Rozszerzenie strefy euro nastąpiło do tej pory sześciokrotnie: 1 stycznia 2007 przez euro został zastąpiony tolar słoweński, 1 stycznia 2008 funt cypryjski i lira maltańska, 1 stycznia 2009 korona słowacka, 1 stycznia 2011 korona estońska, 1 stycznia 2014 łat łotewski a 1 stycznia 2015 lit litewski.
